RIFAT ILGAZ 100 YAŞINDA

TURİZMİN SESİ

---

Rıfat Ilgaz, 7 Mayıs 1911'de Cide'de doğdu. 1930 yılında Kastamonu Muallim Mektebi'ni bitirdikten sonra altı yıl ilkokul öğretmenliği yaptı. 1938'de Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nden mezun oldu. Bir süre Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. Sınıf (1944) adlı ikinci şiir kitabının sıkıyönetim kararıyla toplatılmasından sonra altı aya hüküm giydi. Daha sonra Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Mim Uykusuz ile birlikte çıkardıkları Markopaşa başta olmak üzere çeşitli dergilerde çıkan yazıları ve yayımlanan kitapları nedeniyle yaşamının çeşitli evrelerinde birçok kovuşturmaya uğradı ve değişen sürelerle tutuklu kaldı. 1947'de öğretmenlikten çıkarılınca hayatını öykü, roman, tiyatro oyunu ve gazetelerde köşe yazıları yazarak kazandı. 1974'de Yenigün gazetesinden emekli oldu. 7 Temmuz 1993'te aramızdan ayrıldı.

Edebiyat kapısını şiirle araladı
Ilgaz birçok yazınsal türde eserler verdi. Edebiyat kapısını şiirle aralayan Ilgaz'ın ilk şiirleri Kastamonu'da yayımlanan Nazikter ve Açıksöz gazetelerinde çıktı (1927). 1940'lı yıllara kadar çeşitli gazetelerde ve edebiyat dergilerinde yayımlanan, kitaplarına almadığı romantik şiirler yazdı. İkinci Dünya Savaşı yıllarında toplumcu-gerçekçi şiire yöneldi. “Halktan kişilerin, basit insanların yaşamı”nı konu edinen şiirler aracılığıyla “geniş bir kitlenin, bir insanlığın dertleri”ni anlattığı Yarenlik adlı ilk şiir kitabı 1943'te yayımlandı. Ardından Sınıf (1944), Yaşadıkça (1948), Devam (1953), Üsküdar'da Sabah Oldu (1954), Soluk Soluğa (1962), Karakılçık (1969), Uzak Değil (1971), Güvercinim Uyur mu? (1974), Kulağımız Kirişte (1983) ve Ocak Katırı Alagöz (1987) geldi. Ilgaz, diyalektik bir bakış açısı, mizahi bir yaklaşım ve yergici bir dille içinde yaşadığı toplumsal gerçekliği bütün çıplaklığı ve acılığıyla göstermeyi, giderek yeni anlamlar, yeni gerçeklikler yaratarak var olan düzeni değiştirmeyi hedefleyen şiirlerine yansıyan toplumcu dünya görüşünü 1950'li yıllarda yazmaya başladığı öykü ve romanlarına da taşıdı.

“Kopyanın, ezberin ve uydurma saygının” yergisini yapan Hababam Sınıfı (1957), “1944'lerin İstanbul'unda, Alman faşizminin azgınlaştığı, dünyayı ateşe verdiği ve savaş tehlikesinin her an kapımızı çaldığı ağır koşullarda karartılmış İstanbul sokaklarında” polisten kaçan devrimci bir öğretmenin öyküsünü anlatan –1990'da sinema filmi de çekilen– Karartma Geceleri (1974), Ilgaz'ın çocukluk yıllarını, Kurtuluş Savaşı'ndan 1950'ye kadar olan tarihsel dönemi anlattığı özyaşamöyküsel romanı Sarı Yazma (1976) ve Bacaksız dizisinden çıkan çocuk romanları en tanınmış yapıtları arasındadır. Ocak Katırı Alagöz ile 1987 Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü'ne değer görülen Rıfat Ilgaz, Yıldız Karayel ile 1982 Madaralı Roman Ödülü'nü ve 1982 Orhan Kemal Roman Armağanı'nı, 1993 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü'nü aldı.